रविवार, २९ मार्च, २००९

कोणी मला घर द्याल का घर?!!

पॅरिसमधे आल्यावर पहिलं काम म्हणजे घराचा शोध...

फ्रेंच बॉसनी आधिच कल्पना दिली होती की इथे घर शोधणं जरा अवघड काम आहे. त्यामुळे माझ्या कंपनीने मदत करायचं आश्वासन दिलं होतं, ते मी इथे येण्यावेळी (राजकीय पुढार्‍याप्रमाणे) मोडलं. मग काय सगळीच बोंब! मला फ्रेंच येत नाही, अर्ध्या एजंट्सना इंग्लिश येत नाही (हो.. फ्रान्समधे इंग्लिश यायची काही 'गरज' नाही). फ्रेंच बॉसनी बरीच मदत केली. Online Yellow Pages मधून एजंट्सचे (Agence Immobiliere) फोन नंबर काढुन दिले.

मग काय, फोन लावायचा आणि विचारायच 'पार्खले वू सांग्ले?' (Parle Vous Anglais?) म्हणजे, 'तुम्हाला इंग्लिश येतं का?', पलीकडून 'नो' आलं कि फोन ठेवायचा! इथेच अर्धे नंबर गळाले!! जे उरतील त्यांच्याकडे पुढची चौकाशी करायची....म्हणजे, किती खोल्या?, कितिपर्येंत भाड?, कधी मिळणार? कधी भेटायच? व.व.

असं करुन शेवटी थोड्याफार appointments ठरल्या. शिवाय दर शनिवारी जिथे जागा हवी होती तिथे भटकून अजुन एजंट्सना भेटायच. रविवार, सक्तिची सुट्टी... कारण इथे रविवारी हॉटेल, चित्रपटगॄह सोडुन सगळे बंद. (एका दॄष्टिने हे चांगलचं आहे, एक तरी दिवस पुर्ण स्वतःसाठी मिळतो!... या वाक्यातील 'गेहराइ' ज्यांचं लग्न झालं नाही त्यांना कळणार नाही)

पुढची पायरी, प्रत्यक्ष जागा पाहाणे ही. इथे जागा बघताना विचारण्याच्या मुख्य गोष्टी म्हणजे खोली गरम करायची व्यवस्था (वय्यक्तीक/सोसायटीकडून, वीज/गॅस/गरम पाणी), स्वयंपाक कशावर करायचा (गॅस/इलेक्ट्रिक/सिर्‍यामिक) आणि गरम पाणी (वय्यक्तीक/सोसायटीकडून)?

त्या एका महिन्यात रात्री स्वप्नातपण मला नकाशेच दिसायचे... हा रस्ता ... तो रस्ता... २-खोल्यांच घर... ३-खोल्यांच घर... बापरे!

पण सगळ्या ठिकाणी जेंव्हा तो/ती एजंट माझी कागदपत्र पाहायचा तेंव्हाच सांगुन टाकायचे की, जागेचा मालक हो म्हणेल याची फार आशा नाही?... का, तर माझी परिस्थीती बघा,
- विसा: ३ महिन्यांचा (हो... फ्रांसमधे असच असतं... work permit दोन वर्षाचं मिळालं तरी विसा ३ महिने, आणि इथे आल्यावर 'रहवासी परवाना' (carte de sejour: Residence Permit) काढायचा, पण त्यासाठी राहायला जागा हवी! त्यामुळे माझ्याकडे तो नव्हता. आता ही गोष्ट 'बाहेरच्यां'साठी नेहमीची' असली तरी त्या एजंटला ते नविनच न.)
- Salary slip: नाही (इथे येउन २ आठवडे तर झाले होते! पहिला पगार कुठे झाला होता अजुन!)
- guarantor: नाही (भारतातुन मी एकटाच इकडे.. माझ्या आधीपण कोणी आले नव्हते.)
- offer letter: भारतीय पद्धतीचं
आता अशा माणसाबरोबर १ वर्षाचा करार कोण करणार?
एकदातर एक एजंटनी मला समोर बसवुन चांगलं अर्धा तास भाषण दिलं, फ्रेंच कंपनीतला पगार, त्यातील घटक आणि घर भाड्याने घेणे, यावर!!
पॅरिसमधे घर भाड्यानी घेण एवढ अवघड का आहे ते मला नंतर कळलं. इथे भाडेकरुला घराबाहेर काढणं महामुश्किल काम आहे म्हणे. असा कायदा आहे की थंडीच्या दिवसात 'कुठल्याही' कारणासाठी कोणाला घराबाहेर काढता येत नाही, अगदी भाडेकरु केस हरला तरीही न्यायालय देखिल त्याला (थंडीच्या दिवसात) बाहेर काढु शकत नाही. त्याचा परिणाम म्हणजे, घरमालक घर भाड्याने देतानाच भाडेकरुला पारखुन घेतो. पण त्यामुळे घर मिळायची मारामार...

पण यावरही इलाज आहे, ज्यांना खरोखरच गरज आहे त्यांच्यासाठी सरकार गॅरंटॉर म्हणुन उभी राहाते!! मी त्याचाच वापर केला आणि शेवटी (एकदाचे) घर मिळाले, ते पण हवं होतं त्याच परिसरात!! पण यासाठी किती करामती कराव्या लागल्या ते मला, माझ्या मॅनेजरला आणि ('तो' असल्यास) देवाला माहीत... आता सगळच लिहू शकत नाही (मलाच लाज वाटते) तेंव्हा समजुन घ्या.

मग नेहमीप्रमाणे भाडे करारावर सही करताना छोट्यातली छोटी गोष्टपण लिहुन घ्यायची वगैरे सोपस्कार झाले. मी तर, टेबलावर असलेला डागही त्यात लिहिला, इथे परत फ्रेंच बॉसची बरीच मदत झाली. नशिबानी असं घर मिळालं की त्यात सगळ्या मोठ्या गोष्टी आधिच होत्या, म्हणजे टेबल-खुर्चि, पलंग-गादी, गॅस शेगडी इ. बाकी किरकोळ गोष्टी मग मी आणल्या.

सोमवार, ९ मार्च, २००९

फ्रेंच भाषेबद्दल दोन शब्द...मराठीमधून!!

बोनजुर मादाम ए मिसिअर... (Bonjour Madam et Monsieur) अर्थात, नमस्कार सभ्य स्त्री-पुरुषहो,
फ्रेंच भाषा व लोकांबद्दल जगभरात (म्हणजे इंग्लिश बोलणार्‍यांमधे) बर्याच (कान)गोष्टी पसरलेल्या आहेत. त्यातीलच एक त्यांच्या भाषेबद्द्ल. फार गोड (खरं तर रोम्यांटीक) भाषा आहे म्हणतात. माझा व या भाषेचा कधी संबंध येइल असं वाटलं नव्हतं. पण जेंव्हा Long Term प्रोजेक्टसाठी फ्रांसला जायचं पक्क झालं तेंव्हा फ्रेंच शिकण ओघानं आलच.

मी काही फ्रेंचचा 'अभ्यास' केलेला नाही (आणि मराठीचाही!!) पण मला जो काही अनुभव आला ही भाषा शिकताना, तो इथे मांडण्याचा हा प्रयत्न!!

तशी ऐकायला ही भाषा खरोखरच मधुर आहे (तुम्हि म्हणालचं, मग मराठी काय मधूर नाही का?) पण शिकायला फारच अवघड, ते का ते पुढे येइलच. फ्रांसमधे कोणी इंग्लिश बोलतं नाही असं ऐकलं होतं... आता अनुभवही घेतला!! त्यांचपण बरोबर आहे म्हणा, सर्वांना फ्रेंच येत असेल तर दुसर्‍या कुठल्या भाषेत बोलायला ते मराठी थोडेच आहेत!! बरं ते जाउदे, मी विसरलोच की मला फ्रेंचबद्दल लिहायचय, मराठी बद्दल नाही... पण काय करणार, तुलना ही होणारच.

Champs-Élysées
फ्रेंचबद्दल सर्वात मोठ्ठा आक्षेप म्हणजे, 'ते लिहितात एक आणि बोलतात वेगळच'.

आमच्या बाबतीतलाच एक अनुभव सांगतो, माझ्या फ्रेंच बॉसने 'शोंम्सेलिसे' नामक रस्त्याचे बरेच कौतुक केले (फ्रेंच लोक याला जगातला सर्वात सुंदर रस्ता म्हणतात... मला त्याच्या सौंदर्या बद्दल काही म्हणायचे नाही!!!). आम्हि त्याचे सौंदर्य पाहायला गेलो, पण आम्हाला तो रस्ता काही केल्या सापडेना, तिथेल्या सर्वात मोठ्या रस्त्याचे नाव होते, 'चाम्प्स्-इलिसेस'! दुसर्या दिवशी बॉसला हे सांगितल्यावर तो पण चकित. मग त्याच्या हा घोळ लक्षात आला, दोन्ही उच्चार त्याच रस्त्याचे होते, यानंतर तो जागेची नावं लिहिनुच देतो!!

तर सांगायची गोष्ट म्हणजे, आम्ही केला तो इंग्लिश उच्चार आणि बॉसचा होता फ्रेंच उच्चार (आणि बरोबरपण हे सांगायला नको). फ्रेंच उच्चारांच्या नियमांनुसार,
ch - श,
am - एम्,
*s é* - से (Liaison: साधारणत: शब्दाचे शेवटचे अक्षर व्यंजन असेल तर उच्चार करत नाहीत पण पुढच्या शब्दाचे पहिले अक्षर स्वर असेल तर दोन्ही अक्षरे (व्यंजन + स्वर) मिळुन उच्चार करणे, याला 'लिएसाँ' चा नियम म्हणतात),
é - ए
असे करुन Champs-Élysées ला म्हणायचं 'शोंम्सेलिसे'!!!

आपल्याकडे कसं, 'क ला काना - का', एकदम सोप्प. फ्रेंचमधे मुळाक्षरं आणि त्यांचे शब्दातले उच्चार यांचा कधी कधी काहीच संबंध नसतो!! जसं 'y' ला 'इग्रेक' आणि 'W' ला 'डुब्लवे' म्हणतात पण शब्दात जर ही मुळाक्षरं आली तर त्यांचा उच्चार तसा होत नाही (इंग्रजी सारखाच होतो). दुब्ल वे म्हणजे डबल व्ही (अर्थात डब्ल्यू)

W ला ड्बल V म्हणतात यावरुन आठवलं, फ्रेंच आकडे पण मजेशिर आहेत.
१ ते १६- (मराठी / इंग्रजी सारख) प्रेत्येक आकड्याला वेगळा शब्द
१७, १८, १९ - dix-sept, dis-huit, dis-neuf, म्हणजे, दहा(आणि)सात, दहा(आणि)आठ, दहा(आणि)नउ!!
२०, ३०, ... ६० - (मराठी / इंग्रजी सारख) प्रेत्येकी वगळे शब्द
२१, २२, ... ३१,..., ६१.. - (मराठी / इंग्रजी सारख) XXवीस / twentyXXX,...
७० - soixante-dix, म्हणजे, साठ(आणि)दहा
७७ - soixante-dix-sept, म्हणजे, साठ(आणि)दहा(आणि)सात !!!
सर्वात विनोदी म्हणजे,
८० - quatre-vingts, म्हणजे, चार(पट)वीस
त्यामुळे,
९९ - quatre-vingts-dis-neuf, म्हणजे, चार(पट)वीस(आणि)दहा(आणि)नउ... ४*२०+१०+९ = ९९


spelling आणि उच्चार या बाबतीत स्पॅनिश लोकांना मानलं पाहिजे. 'फुटबॉल' चं spelling होतं, 'futbol' !! बार्सिलोनाच्या मेट्रोमधे पुढच्या स्टेशनचं नाव स्पिकरवर सांगतात, असं पॅरिस मेट्रोत करत नाहीत. पण मग वाटलं, जर तसं केलं तर spelling आणि उच्चार यांच्या तफावतीमुळे बाहेरच्या लोकांचा गोंधळच होइल.

हा घोळ इंग्लिश व फ्रेंच लिपी सारखी (Latin) असल्यामुळेपण होतो. ज्यांना इंग्लिश येत नाही त्यांचे उच्चार चांगले असतात (शब्द वाचता आला तर!!). आम्हि शब्द बरोबर वाचतो पण उच्चार चुकतो.


उच्चार सारखे आणि अर्थ वगळा:
ही भानगड इंग्लिश मधेपण आहे (dear-deer; meat-meet; right-write वगैरे) पण तशी कमी प्रमाणात (मराठी/हिंदीत अशी काही भानगड आहे का हो?) फ्रेंचमधे विचारुच नका...
- ou (किंवा), où (कुठे) : दोन्हिचा उच्चार 'ऊ'
- marche (चालणे), marché (बाजार) : दोन्हिचा उच्चार 'मार्शे'
आणि आजुन बरेच!!

या सगळ्यामुळे माझा तर फारच गोंधळ उडतो... शाळेत असताना स्पेलिंग पाठ करायच्या नावानी बोंबच होती... मराठीत बरं होतं वेलांटी चुकीची असली तरी शब्द वाचता तरी यायचा (आणि अर्थपण बदलायचा नाही).. फ्रेंचमधे तर थोडं स्पेलिंग (किंवा उच्चार) चुकलं की अर्थ बदललाच! हे वरचेच शब्द पाहा ना,
ou (किंवा), où (कुठे)
marche (चालणे), marché (बाजार)


आवाज का शब्दः
अजुन एक वैताग आणणारी गोष्ट म्हणजे, छोटे शब्द. २६ मुळाक्षरं अधिक accented स्वर असताना इतकी कंजुसी का? खालील काही उच्चार पाहा,
आ- a (to have चा एक form)
उ- ou (किंवा), où (कुठे)
ए- est (to be चा एक form), et (आणि)
ओ- eau (पाणी)
अं- un (इंग्लिश a सारखं)
ले- lait (दुध)
ने- né (जन्म)


वरील सर्व गोष्टींमुळे फ्रेंच माणसाशी फ्रेंच बोलणं बरच अवघड होतं (तसं त्याच्याशी इंग्लिश बोलणही सोपं नाही!!). उच्चारातील थोडा फरकही त्यांना कळत नाही. ह्याचं कारण मला वाटतं की आपल्याला कसं कानडी/हिंदी/गुजराथी माणसांनी बोललेलं मराठी(?) पण आपल्याला कळतं तसं ट्रेनिंग ह्या लोकांना नाही मिळत. उत्तर आणि दक्षिण फ्रान्सच्या लोकांच्या उच्चारात बराच जरक आहे असं इथली लोकं म्हणतात (मला नाही माहित!) पण तो तर सोलापुर आणि नागपुरच्या मराठीतला फरक आहे!!

आता तुम्हि म्हणाल मी फ्रेंच भाषेबद्दल सगळच 'नकारात्मक' बोलतोय, पण तसं नाही, काही चांगल्या गोष्टीपण आहेत (मराठी सारख्या!!)

१. कर्ता महत्वाचा:
कर्त्याप्रमाणे विशेषण, क्रियापद सगळ बदलत. इंग्लिश सारख नाही...
विशेषणात इंग्लिश मधे good boy/good girl. मराठीत कसं चांगला मुलगा/चांगली मुलगी, तसच फ्रेंचमधे bon garçon/bonne fille.
आणि क्रियापदाबाबतीत म्हणाल तर, इंग्लिश मधे I go / you go / they go. पण मराठीत मी जातो / तु जातो(जाते) / ते जातात, तसच फ्रेंचमधे पण Je vais / vous allez / ils vont.

२. आदरार्थी बहुवचन
मराठी(तु-तुम्ही) / हिंदी(तुम-आप) प्रमाणे फ्रेंचमधेही आदरार्थी संबोधन आहे. मित्र/जवळची व्यक्ती असेल तर म्हणायच 'त्यु' (tu) आणि आदरणीय/अनोळखी व्यक्तिसाठी वापरायच 'वु' (vous). इंग्लिशसारख you-you नाही.

३. 'ते', 'तो' आहे का 'ती'?
इंग्लिशमधे बर्याचशा गोष्टी 'it' असतात. मराठीत तसं नाही. त्यामुळे अ-मराठी लोकं 'तो' का 'ती' मधे गोंधळतात आणि सरळ 'ते' म्हणुन मोकळे होतात. पण फ्रेंचमधे ती सोय नाही!!! इथे फक्त स्त्रिलिंग आणि पुल्लिंग (म्हणुनच बहुतेक हे लोक 'रोमँटिक' म्हणुन फेमस आहेत बहुतेक!!!). त्यामुळे नवीन शिकणार्‍याची पंचाइत होते. आता हेच पाहा, 'तो' रस्ता यामागे काही logic आहे? तो सवयीचा भाग आहे. लहानपणी अपोआप ते लक्षात राहातं. पण फ्रेंच शिकताना यामुळे फार त्रास होतो. वर सांगितल्याप्रमाणे विशेषण पण कर्त्याच्या लिंगावर अवलंबुन असल्यामुळे तर्क चुकला तर विशेषण पण चुकलच!

ह्या सर्व बाबी इंग्लिशपेक्षा विशेष आहेत, त्यामुळे आमच्या इथल्या फ्रेंच क्लासच्या बाई सारख या गोष्टी सांगत असतात, तेंव्हा त्यांना सांगावसं वाटत की माझ्या भाषेतही या खुबी आहेत!!!

बघितले फ्रेंच आणि मराठीतले साम्य!! या भाषा वाक्यातल्या प्रत्येक अवयवाला न्याय देतात. त्यामुळे इंग्लिश म्हणजे मी तर म्हणेन सोप्पी (simplified) फ्रेंच.